Ik werk sinds 1985 in de zorg. In die 38 jaar heb ik veel mooie initiatieven zien ontstaan om goede zorg te leveren aan migranten met een niet westerse achtergrond. Anno 2023 zijn vrijwel al deze initiatieven wegbezuinigd, terwijl de niet westerse patiënten steeds ouder worden en meer zorg nodig hebben. Deze mensen hebben het recht om op een waardige manier afscheid te nemen van het leven en zich voor te bereiden op de dood.

Eind jaren zeventig waren de niet westerse migranten vrijwel niet in beeld in de zorg. Het waren de verloskundigen die als eerste signaleerden dat deze patiënten misschien niet de juiste zorg kregen. Langzaam maar zeker werden er initiatieven genomen met als doel de zorg voor deze specifieke doelgroep toegankelijk te maken, zodat zij konden rekenen op een cultuursensitieve en gelijkwaardige behandeling. Denk hierbij aan:

• Tolkentelefoons die gratis ingezet konden worden. Helaas zijn deze niet meer gratis en voeren we nu allerlei campagnes om deze weer terug in de zorg te krijgen.
• VETC-ers (Voorlichters Eigen Taal en Cultuur). Zij werden ingezet om voorlichting te geven, te bemiddelen, te tolken, et cetera.
• Zorgconsulenten die als een soort intermediair fungeerden tussen patiënt en hulpverlener. Ook begeleidden zij patiënten binnen de zorginstelling.
• Projecten waarbij onderzoeken werden gedaan om te inventariseren wat de knelpunten zijn in de zorg en wat de wensen zijn.

Wiel opnieuw uitvinden

Zoals gezegd, deze initiatieven zijn wegbezuinigd. Daarmee is er veel kennis verloren gegaan. Momenteel zijn meerdere partijen weer met elkaar in gesprek om te kijken hoe de zorg voor niet westerse patiënten beter kan worden vormgegeven. Het wiel moet weer opnieuw worden uitgevonden. Anno 2023 wordt er nog steeds gepraat over hoe we de zorg voor iedereen toegankelijk kunnen maken, zodat zorgprofessionals iedereen dezelfde kansen in de zorg kunnen bieden.

Discussies in de spreekkamer

Tegenwoordig zijn de kinderen de woordvoerder van de eerste generatie niet westerse migranten in de spreekkamer. Zij voeren samen of namens de ouders het woord met de behandelaars. Vroeger, toen de kinderen jong waren, deden de patiënten voor zover mogelijk zelf het woord. Ze zeiden overal ja op en er ontstonden vrijwel geen discussies. Nu de tweede of derde generatie het woord doet, zie je dat er meer discussies ontstaan in de praktijk. In sommige gevallen kan dit als vervelend worden ervaren.

Hoe zit het met de WGBO?

Bij patiënten die de Nederlandse taal niet machtig zijn en geen naasten hebben die voor ze het woord kunnen doen, kun je je afvragen of hen geen informatie ontnomen wordt? Is dit wel in lijn met de wet op de geneeskundige behandelovereenkomst (WGBO)? Zou het inzetten van een professionele tolk hier niet wenselijk zijn? Iedere patiënt heeft immers recht op informatie.

Welke knelpunten ervaren zorgprofessionals?

Veel zorgprofessionals die mensen met een niet westerse achtergrond behandelen, geven aan hierbij knelpunten te ervaren. Hier een greep uit de belemmeringen die zij noemen:

• Taalbarrière, laaggeletterdheid en analfabetisme
• Andere visie en opvattingen over beleving van ziekte
• Andere visie en opvattingen wanneer men uitbehandeld is
• Andere visie en opvattingen over palliatieve zorg
• Andere visie en opvattingen over de dood en rouwen
• Andere wensen m.b.t. begraafplaats (voorkeur voor plek)
• Andere wensen m.b.t. verpleging (voorkeur voor vrouw/man)
• Gebrek aan kennis en inzichten in ziektebeelden/lichaam en geest
• Gebrek aan zelfeffectiviteit/zelfmanagement

Verdiep je in andere culturen

Onbekend maakt onbemind. Zo lang je geen of onvoldoende kennis hebt van de cultuur van de patiënt tegenover je, kun je dit al snel als een belemmering ervaren. Toon je interesse in de culturele en religieuze achtergrond van je patiënten, dan komt dit het gesprek ten goede. Mensen voelen zich meer gehoord en gezien en zullen daardoor ook opener en eerlijker zijn. Als je je kunt verplaatsen in je patiënt, zul je ervaren dat niet het anders zijn van de patiënt het probleem is, maar de niet overeenkomende verwachtingen. Zie een andere culturele en religieuze achtergrond niet als belemmering maar als verrijking.

Luistertip!

De geïnteresseerden onder ons verwijs ik graag naar de podcast van de NOS
Podcast ‘Twee Werelden’ van Fatima Bajja en Gulsah Erceting

In deze column blijven wij aandacht besteden aan diverse blikken in de zorg!

Fatima Malki is verpleegkundig specialist diabetes en redactielid DiabetesPro