- Zijn maaltijdvervangers effectief voor mensen met diabetes die willen afvallen?
- Zorgt intermitterend vasten voor meer gewichtsverlies en een betere glucosespiegel dan continue energierestrictie bij mensen met diabetes type 2?
- Is een vegetarisch voedingspatroon gunstig voor mensen met diabetes?
- Wat zegt de bijgewerkte NDF Voedingsrichtlijn over koolhydraatarm eten?
Iris van Damme, onderzoeker Voeding en Diabetes: ‘Het komt steeds weer neer op een algemeen gezond voedingspatroon: voldoende vezels, groente en fruit. Het klinkt eenvoudig, maar dat is het niet’
Recent is de onderbouwing van de aanbevelingen uit de NDF Voedingsrichtlijn bijgewerkt door de NDF Expertgroep Persoonsgerichte Voedingszorg. Iris van Damme, onderzoeker Voeding en Diabetes (Wageningen University) was één van de experts. Deze evidence-based richtlijn richt zich op het voedingsadvies voor mensen met (een hoog risico op) diabetes met aandacht voor persoonsgerichte zorg. De richtlijn benadrukt het belang van voedingszorg die geïntegreerd is in netwerkzorg.
Naast het onderdeel Overgewicht en obesitas zijn ook van de volgende thema’s de aanbevelingen bijgewerkt: zoetstoffen, fruit en vruchtensap, vruchtensappen, fructose, plantaardige voeding, ultraprocessed foods of ultra-bewerkte voeding, enterale voeding, koolhydraatbeperking, GLP1-agonisten, vis, personalized nutrition, alcohol en hybrid closed loopsystemen. Om zo actueel mogelijke aanbevelingen te geven, zijn rond deze thema’s uitgangsvragen opgesteld en systematische zoekopdrachten uitgevoerd.
Vragen die zijn geformuleerd rond ‘overgewicht en obesitas’ zijn:
- Wat zijn de nieuwe inzichten over de behandeling van overgewicht en obesitas bij mensen met diabetes?
- Wat is beste behandeling voor mensen met diabetes type 2 die overgewicht of obesitas hebben?
- Wat is het effect van gecombineerde leefstijlinterventies op de behandeling van diabetes?
- Zorgt intermitterend vasten voor meer gewichtsverlies en een betere glucosespiegel dan continue energierestrictie bij mensen met diabetes type 2?
Volgens de nieuwe EASD-richtlijnen zijn maaltijdvervangers een effectieve manier om af te vallen
Maaltijdvervangers
‘Voor mensen met overgewicht blijken maaltijdvervangers een effectieve manier om af te vallen’, vertelt Iris. ‘Ook in de nieuwe EASD-richtlijnen staat deze methode als meest effectief omschreven (1). Wel is het heel belangrijk om mensen adequaat te begeleiden bij de start met maaltijdvervangers en in het traject erna. Zeker wanneer zij insuline gebruiken.’
Intermitterend vasten
De laatste tijd is er veel aandacht voor intermitterend vasten, maar dit blijft toch wel een discussiepunt. Er is niet veel overtuigend bewijs dat dit beter is om gewicht te verliezen, zeker niet in combinatie met insuline. In twee meta-analyses waarin intermitterend vasten is vergeleken met continue energiebeperking bij mensen met diabetes type 2 lijkt het op korte termijn voor iets meer gewichtsverlies te zorgen, maar er is geen verschil in HbA1c of nuchtere bloedglucose (2,3).
Plantaardige voeding
Het ligt anders met plantaardige voeding. Net als in de huidige NDF Voedingsrichtlijn, worden ook in de nieuwste onderzoeken gunstige effecten van vegetarische voedingspatronen bij mensen met diabetes beschreven: verlaging van HbA1c, nuchtere plasmaglucose, LDL-cholesterol, non-HDL-cholesterol, lichaamsgewicht, BMI en middelomtrek. ‘Plantaardig eten vraagt wel om een keuze’, reageert Iris. ‘Niet iedereen is bereid om plantaardig te gaan eten. Daarnaast vraagt de inname van ijzer, vitamine B1, B2, vitamine B12 en calcium extra aandacht.’
Koolhydraatarm eten
Veel onderzoek wordt gedaan naar koolhydraatarm eten, ook bij type 1 diabetes. ‘Als afvallen het doel is, kan een koolhydraatarm dieet werken als een soort ‘kick start’’, aldus Iris. ‘Dit laten ook de nieuwste onderzoeken zien. Je valt er in korte tijd relatief veel mee af, wat heel stimulerend kan werken om gezonder te gaan leven en op gewicht te blijven. Het blijft van belang om de glucoseverlagende medicatie goed af te stemmen op de hoeveelheid koolhydraten om hypoglycemieën te voorkomen. Een kanttekening is dat veel onderzoeken maar drie weken duren. Je valt af en de bloedglucosewaarden verbeteren dan sterk, maar hoe zit het op de lange termijn?’
Persoonlijk eetpatroon
Gezonder gaan eten is één ding, maar het volhouden en je er goed bij blijven voelen, zijn zeker zo belangrijk, vindt Iris. ‘Er is steeds meer bewijs dat voedingsadviezen beter werken wanneer deze gebaseerd zijn op iemands persoonlijke eetpatroon. Het advies is ‘klein’ te beginnen, de zogenaamde small change approach. Daar behaal je al veel gezondheidswinst mee en val je mogelijk ook al iets door af. Bijvoorbeeld volkorenbrood in plaats van bruin, een handje noten in plaats van een snack. Wij zien in verschillende onderzoeken dat dit positief effect heeft op de glycemische controle, op cholesterolwaarden en op hoe mensen zich voelen. De Eetwissels van het Voedingscentrum zijn hier zeker ook handig bij.’
Wist je dat het advies is dagelijks 30-40 gram vezels te eten? Gemiddeld nemen we slechts 19 gram
Betrouwbaar advies
‘Er zijn zoveel diëten en nieuwe trends als het gaat over voeding’, zegt Iris. ‘Toch komt het steeds weer neer op een algemeen gezond voedingspatroon: voldoende vezels, groente en fruit. Het klinkt eenvoudig, maar dat is het niet. Wist je dat het advies is dagelijks 30-40 gram vezels te eten? Gemiddeld nemen we slechts 19 gram. Een diëtist kan helpen een gezond voedingspatroon samen te stellen dat bij iemand past en dat ook het beste is vol te houden.’ De update is mogelijk gemaakt door het Diabetes Fonds.
Op voedingsrichtlijndiabetes.nl vind je alle updates, inclusief aanbevelingen voor zorgverleners.
Nieuwe inzichten
Hier vind je de herziene richtlijn ‘Overgewicht en obesitas bij volwassenen en kinderen’ (2023).
