Twintig jaar geleden richtten vijf ondernemende artsen Stichting Langerhans op. Het doel: de zorg voor mensen met diabetes type 2 op een hoger niveau tillen. Het middel: wetenschappelijk onderzoek en onderwijs aan collega’s. Dit jaar viert de stichting haar twintigjarig bestaan en is levendiger en relevanter dan ooit. En de plannen voor de komende twintig jaar liggen al klaar.
Tussen 2004 en 2024 groeide het aantal mensen met diabetes type 2 van een half miljoen naar ruim 1,2 miljoen mensen. Eind jaren 90 kregen veel mensen met diabetes type 2 nog geen structurele behandeling. Zodra de glucosewaarden te veel uit de pas gingen lopen, werden ze doorgestuurd naar de tweede lijn om ingesteld te worden op insuline. ‘Al ruim voor de eeuwwisseling zagen we de enorme toename van diabetes type 2 aankomen’, zegt prof. dr. Henk Bilo, internist en één van de oprichters van Stichting Langerhans. ‘We rekenden uit dat met ongewijzigd beleid het ziekenhuis waar ik toen werkte, De Weezenlanden in Zwolle, elke twee tot drie jaar een nieuwe internist nodig zou hebben om de toestroom van mensen met diabetes type 2 te kunnen bolwerken.’
Taakdelegatie
In die tijd was kaderhuisarts diabetes Bas Houweling, eveneens één van de oprichters van Stichting Langerhans, bezig met zijn promotieonderzoek Taakdelegatie in de eerste- en tweedelijns diabeteszorg. Houweling zegt: ‘Sinds 1989 lag er een standaard Diabetes Mellitus type 2 van de NHG (Nederlandse Huisartsen Genootschap). We zijn gaan kijken hoe we die standaard praktisch toepasbaar konden maken voor praktijkondersteuners en diabetesverpleegkundigen in de eerste lijn.’
@Stefan Kemper
Protocollaire diabeteszorg
Dit resulteerde in de eerste druk van het boek Protocollaire diabeteszorg. Mogelijkheden voor taakdelegatie. Houweling: ‘Het boek geeft professionals in de eerste lijn handvaten om protocollaire zorg te verlenen aan mensen met diabetes type 2 zoals beschreven in de NHG Standaard.’ Praktijkondersteuner en diabetesverpleegkundige Petra Dogger volgde jaren geleden de scholing gebaseerd op het eerste boek Protocollaire Diabeteszorg van Langerhans. In 2018 sloot ze zich aan bij de stichting als docent en bestuurslid. ‘Langerhans maakt in haar boeken en scholingen de vertaalslag naar de praktijk. Je krijgt niet alleen uitleg over de nieuwe standaarden en de laatste wetenschappelijke inzichten, maar leert en ziet ook hoe je hier de volgende dag mee aan de slag kunt tijdens je spreekuur. Daar ligt de kracht van Langerhans.’ Inmiddels is het boek Protocollaire diabeteszorg. Mogelijkheden voor taakdelegatie toe aan de 8e herziene uitgave en zijn er ruim 50.000 exemplaren van verkocht.
De praktijkondersteuner
De laatste vijfentwintig jaar verschoof de zorg voor mensen met diabetes type 2 langzaam van de tweede naar de eerste lijn. Om huisartsen te ontlasten, kregen praktijkondersteuners een steeds grotere rol. ‘Aanvankelijk stuitte deze ontwikkeling op verzet’, zegt Bilo, ‘maar inmiddels speelt de eerste lijn, en met name de praktijkondersteuner, een onmisbare rol in het handhaven van de kwaliteit van de diabeteszorg. Door de nauwgezette follow-ups van de praktijkondersteuners verbeterde de uitkomstmaten als HbA1c, gewicht, bloeddruk en lipiden. Bovendien zagen we een verbetering in de procesindicatoren. Ik denk dat Langerhans een steentje heeft bijgedragen aan deze ontwikkeling.’
Onafhankelijk onderwijs
Jaarlijks geeft Langerhans aan circa 12.000 deelnemers onderwijs, 30% aan huisartsen en 70% aan praktijkondersteuners. Alle boeken en scholingen worden zonder sponsorgelden van commerciële partijen ontwikkeld. Bilo: ‘De behandeling van diabetes type 2 is de laatste tien jaar veel complexer geworden. Nieuwe geneesmiddelen en behandelingen maken dat er steeds meer spelers op de markt komen, met allemaal verschillende belangen.’ Houweling zegt hierover: ‘Helaas is er veel gesponsord en dus gestuurd onderwijs over diabetes, hart- en vaatziekten en obesitas beschikbaar. En dat is niet goed. Huisartsen en praktijkondersteuners moeten objectief onderwijs krijgen van expertcollega’s’. Volgens Bilo is het Langerhans gelukt om vanaf het begin scholingen te ontwikkelen die niet worden bepaald door commerciële partijen. Bilo: ‘Uiteindelijk is tien jaar geleden besloten om alleen nog maar ongesponsorde nascholingen te ontwikkelen.’
Geen winstoogmerk
Daarnaast is Langerhans een stichting zonder winstoogmerk. Houweling: ‘Als we geld overhouden, investeren we dit in iets wat past binnen onze doelstellingen: wetenschappelijk onderzoek of kennisverspreiding over diabetes onder collega’s. Zo bieden we huisartsen in opleiding jaarlijks een gratis nascholing aan over acute diabeteszorg op de huisartsenpost.’
Zorgprofessionals uit de praktijk
Langerhans is een nascholingsorganisatie voor en door zorgprofessionals. Houweling: ‘Onze organisatie bestaat uit kaderhuisartsen, diabetesverpleegkundigen, praktijkondersteuners en internisten. We werken allemaal in de praktijk en weten precies wat er leeft bij onze achterban. We maken veel gebruik van casuïstiek die we in de praktijk tegenkomen, maar ook van andere huisartsen en praktijkondersteuners. Op het forum op diabetes2.nl leggen huisartsen en praktijkondersteuners dagelijks casuïstiek voor aan de kaderhuisartsen die verbonden zijn aan Langerhans. Dit forum bevat inmiddels een database met ruim 14.000 vragen en antwoorden.’
Alles in eigen beheer
De stichting doet en regelt alles in eigen beheer. Houweling: ‘We hebben een kleine studio waar we webinars en podcasts opnemen, monteren en uitzenden. De boeken schrijven we zelf en geven we uit in eigen beheer. Van congressen proberen we altijd iets bijzonders te maken, we huren een mooie locatie en nodigen speciale gasten uit. Op ons lustrumcongres op 20 juni geeft Katinka Polderman bijvoorbeeld een masterclass ‘beslisbomen maken’ en sluit huisarts en cabaretier Ernst van der Pasch de dag af met een speciaal voor huisartsen en praktijkondersteuners geschreven lied.’
Positieve energie
Volgens Houweling is Langerhans uitgegroeid tot een relevante diabetesnascholingsorganisatie dankzij vele positieve collega’s die zich in het heden en verleden met passie hebben ingezet voor een betere diabeteszorg. Dogger herkent zich hierin. ‘Het een feestje om te werken voor Langerhans. De interactie tussen collega’s, het delen van kennis, brainstormen over scholingen en de reacties van cursisten; het geeft energie.’
Nieuwe koers: van diabetes naar het cardiovasculair-renaal-metabool syndroom
In de komende twintig jaar gaat Stichting Langerhans de focus verbreden. Van het behandelen van de ziekte diabetes, naar het behandelen van de mens met diabetes of een voorstadium daarvan. Mensen die wellicht ook andere ziektes hebben, soms mede ontstaan door de diabetes, zoals nier- of hart- en vaatziekten. De richtlijnen chronische nierschade, obesitas, cardiovasculair risicomanagement (CVRM), evenals preventieve en leefstijlgeneeskunde zullen hierbinnen een plaats krijgen. Kortom van protocol tot maatwerk.
20e LANGERHANSSYMPOSIUM – 20 juni 2024 – Van protocol tot maatwerk
De oprichters van Stichting Langerhans v.l.n.r.:
Dr. Simon Verhoeven, huisarts (overleden op 25-4-2020)
Dr. Bas Houweling, kaderhuisarts diabetes, destijds artsonderzoeker
Dr. Evert van Ballegooie, internist (overleden op 3-1-2008)
Dr. Nanno Kleefstra, psychiater MD, PhD, destijds artsonderzoeker
Prof. dr. Henk Bilo, internist n.p.
