Vanaf 6 maart tot 9 maart bezochten wij de zeventiende conferentie van de Advanced Technologie & Treatment for Diabetes (ATTD). Dit was geen straf want het was georganiseerd in de prachtige Italiaanse stad Florence, in het imposante Fortezza de Basso. Dit fort is gebouwd tussen 1534-1537 in opdracht van Alessandro de Medici om soldaten onderdak te bieden. Het diende ook als een symbool van macht om vijanden die Florence wilden aanvallen, te ontmoedigen.

Het viel ons op dat er niet veel nieuwe diabeteshulpmiddelen zijn. Uiteraard ging er veel aandacht naar de hybrid closed loop-systemen, waarvan er al veel in Nederland beschikbaar zijn. Het gebruik van CGM door mensen met diabetes type 2 kwam ook ruimschoots aan bod. Voor Nederland is dit nog niet van toepassing. Maar dit kan op termijn wel een uitdaging worden, want de uitkomsten hiervan zijn veelbelovend. 

Praktische hulpmiddelen
Wat ons wel opviel was een aantal ogenschijnlijke simpele hulpmiddelen die voor veel mensen het leven kunnen vergemakkelijken, zoals:

• Een thermometer, de InsulinSaver, die je bij de insuline kunt leggen in de koelkast of bij insulinepennen in een toilettasje. De thermometer geeft aan of de insuline te koud of te warm is geworden. Handig tijdens het reizen, bijvoorbeeld. Dit hulpmiddel is nog niet verkrijgbaar in Nederland, maar wel online te bestellen.
• Dan nog een mooi hulpmiddel voor visueel beperkte mensen. Dit device kunnen mensen op elke wegwerpinsulinepen plaatsen. Het onthoudt niet alleen de toegediende eenheden insuline, maar kan deze ook uitspreken. Dit hulp middel – logins Vision – is nog niet verkrijgbaar in Nederland. 
• Een praktische kledinglijn, momenteel vooral nog voor kinderen, om de insulinepomp in op te bergen tijdens sport- en vrijetijdactiviteiten. 
• Er zijn overigens ook Nederlandse ondernemers die praktische kleding voor mensen met diabetes ontwerpen en verkopen. Ze waren niet op de ATTD, maar we vinden het toch goed om ze hier te noemen Diabasicwear  en Pockwear  

Toward the future
Prof. Moshe Phillip opende de eerste dag met het onderwerp Toward the future. Hij gaf een prachtig overzicht van de ontwikkelingen rondom diabetes, vanaf het moment dat insuline werd ontdekt tot de huidige ontwikkelingen van de hybrid closed loop-systemen, wekelijkse insuline, stamceltherapie tot Neural Net Artificial Pancreas (NAP); een nieuwe, slimmere methode om het AID-algoritme (automated insulin delivery) te berekenen. Volgens Phillip moeten de hybrid closed loop-systemen de standaardbehandeling worden voor mensen met diabetes type 1.

Als belangrijkste resultaten van al deze ontwikkelingen noemde hij: een grotere tijd binnen doelbereik, minder noodzaak tot koolhydraattellen, geen aparte meldingen meer hoeven doen over snacks en sport, geen angst meer voor ketoacidose, geen angst meer voor hypo- en hyperglycemieën en een vermindering van de angst die geassocieerd is met diabetescomplicaties.

GLP-1 agonisten
Studies lieten zien dat GLP-1’s niet alleen leiden tot gewichtsreductie, maar tevens tot een daling van het HbA1c en een verbetering van het welbevinding. In mei 2024 worden de resultaten verwacht van enkele studies naar de inzet van GLP-1 bij mensen met diabetes type 1. 

Wekelijkse insuline
Aangaande de wekelijkse insuline zijn de uitkomsten bij mensen met diabetes type 1 interessant. Type 2 hebben we voor nu buiten beschouwing gelaten. 1x per week insuline versus 1x per dag laat geen significant verschil zien wat betreft het HbA1c. Eveneens niet wat betreft hypoglycaemieën en andere risico’s. Wel werd er een verbetering van het welbevinden en de tevredenheid gerapporteerd. 

Gender en diabetes
Sexe en gender zijn bij diabetes onderbelicht. Slechts weinig studies hebben betrekking op vrouwen en de verschillende levensfasen. Dit geldt voor de gezondheidszorg in het algemeen en voor vrouwen met diabetes type 1 en 2 in het bijzonder. Zo beïnvloeden de volgende fasen de diabetesregulatie: pre- en post menstrueel, de zwangerschap en de menopauze. Er zijn ook grote verschillen tussen vrouwen en mannen met diabetes type 1. 

Time in Thight Range
Nieuw voor ons was de term: Time in Thight Range (TITR), wat betekent dat de glucosewaarden tussen de 3.9-7.7 mmol/l blijven, in plaats van tussen de 3.9 en 10 mmol/l bij Time in Range (TIR). TITR is een belangrijke uitkomst voor het risico op cardiovasculaire aandoeningen bij diabetes type 2. 
Er is meer onderzoek nodig om het verband te begrijpen tussen diabetescomplicaties en de individuele TITR-doelen, zeker in combinatie met de Time in Happiness.

Feet On the Ground
Nog een nieuwe en interessante term vonden wij Feet On the Ground (FOG). Iedereen die in de diabeteszorg werkt kent dit fenomeen; stijgende bloedsuikers vlak voor het wakker worden, vlak na het wakker worden of juist als men net is opgestaan nog niet heeft ontbeten en actief wordt. Stijgt de bloedsuiker bij het wakker worden dan zal je glucose daadwerkelijk moeten meten net voor het wakker worden, dus voordat je de voeten op de grond zet. Het wonderlijke is dat er naar dit fenomeen nog maar heel weinig onderzoek is gedaan.

Wat kunnen hiervan oorzaken zijn?
• te weinig basale insuline
• Somogyi (rebound hyper, op een door gemaakte hypo in de nacht)
• Dawnfenomeen, uitgesteld dawnfenomeen (contraregulerende hormomen als glucagon, adrenaline en cortisol maken het lichaam klaar voor de dag)
• leefstijlfactoren: stress, eetmomenten ’s avonds etc.

Het gaat goed in Nederland
We hebben een interessante congresweek gehad en keerden huiswaarts met het besef dat we in ons kleine Nederland goede diabeteszorg leveren. In Nederland is al veel mogelijk waar andere landen nog alleen maar van kunnen dromen.